Deprem ve Çocuklarla İletişim

Deprem gibi insanların yaşamını derinden sarsan travmatik olaylar sonucunda insanlar hem maddi hem manevi açıdan ciddi şekilde etkilenir. Depremin insan psikolojisi üzerindeki etkisine vurgu yapan uzmanlar, bu dönemde özellikle çocuklarla ve ergenlerle kurulan doğru iletişimin önemini vurguluyor. Depremin yarattığı şok ile çocuklarda uyku sorunları, öfke, aşırı korku, dikkat dağınıklığı, endişe, çaresizlik ve yabancılaşma gibi tepkiler görülebilir.

Tabi ki çocukların gelişim evresinde olduklarından dolayı verecekleri tepkilerin kişiden kişiye farklılık göstereceğini unutmamak gerekir, çocuğun yaşına ve içinde bulunduğu çevreye göre tepkisi değişiklik gösterebilir. Bu dönemde çocuklara hem duygusal hem de sosyal destek verilmesi oldukça önemlidir. Çocuklarda oluşabilecek psikolojik hasarları en aza indirmek için ‘normalleştirme’ yoluyla çocuğun duygularını ve düşüncelerini bastırmadan yaşadığı olayları anlatmasına izin verilmelidir. Anlayışlı ve samimi bir tutumla konuşmaya başlayıp çocuğun göz hizasına inerek güven duygusu oluşturulmalıdır. Acıma ve şaşırma ifadeleri kullanmadan çocuğun yaşadığı travmatik olayı anlatmasına izin verilmelidir.

Ayrıca bu dönemde çocukların günlük rutinlerinde olduğu gibi tekrardan oyun oynaması onların bu süreci mümkün olabilecek en iyi şekilde atlatmalarına yardımcı olur. Unutulmamalıdır ki çocuklar, yaşadığı duyguları oynadıkları oyunlar aracılığı ile ortaya çıkarır ve anlamlandırır. Tabi ki gerekli durumlarda bir uzmandan psikolojik destek alınmalıdır.

Peki ebeveynler çocukları ile nasıl iletişim kurmalıdır?

Öncelikle çocuğunuzun duygularını yaşamasına izin vermelisiniz, eğer anlatmak istediği bir şey varsa sabırla duyarlı bir şekilde onu dinleyebilirsiniz. Ağlamak istiyorsa buna izin verebilir, onu durdurmadan dinleyebilirsiniz. Yaşadıkları depremi basit bir dille ona anlatmalısınız. Örneğin; ‘Bir deprem oldu. Deprem olduğunda bazen evimiz ve eşyalarımız sallanabilir, deprem de tıpkı yağmur veya rüzgâr gibi bir doğa olayıdır. Ancak merak etme şu an güvendeyiz ve senin yanındayız.’ Bu tarz bir konuşma yaparken ona sarılabilir ve güvende olduğunu hissettirebilirsiniz. Mümkün olduğunca çocuğunuzu depremin yarattığı yıkım görüntülerinden ve sosyal medyadan uzak tutmalısınız.

Peki travmanın oluşturduğu tepkiler yaş gruplarına göre nasıl değişiklik gösterir?

Doğal afetlere bağlı olarak oluşan travmanın etkileri ve çocukların verdiği tepkiler yaş gruplarına göre değişiklik gösterebilir. 0-1 yaş yani bebeklik döneminde travma hakkında onlarla konuşmak mümkün olmadığından bebeklerin travmaya bağlı stres göstermeleri çok normaldir. Örneğin, uyku düzenleri bozulabilir, gelişimsel süreçlerinde (sosyal tepkiler gibi) gecikmeler yaşanabilir. 2-5 yaş grubundaki çocukların da yaşadıkları olaya anlam veremedikleri ve bunu ifade edemedikleri için travmaya bağlı korku ve anksiyete yaşamaları mümkündür. Ağlama, bağırma, titreme, aşırı korku, ebeveyne bağlılık gibi tepkiler gösterebilirler. Ayrıca regresif davranışlar diye adlandırdığımız daha küçük yaşlarındaki davranışlarına geri dönüş yaşayabilirler. Bu davranışlara örnek olarak; karanlıktan korkma, altını ıslatma, gece kabusları, konuşma güçlüğü, beslenme problemleri ve yabancılardan korkma gibi davranışlar gösterilebilir. 6-11 yaş grubundaki çocuklarda da korku ve anksiyete görülmesi oldukça normaldir. Artık daha gerçekçi bakış açısına sahip olan çocuk bazı olayların farkına varabilir ve bu konuyla ilgili daha rahat iletişim kurabilir. Ailelerinden ayrı kalmak istemezler çünkü bu tarz bir olay tekrar yaşanırsa ailelerinden uzakta olma ve onları kaybetme korkusuna sahiptirler. Aynı şekilde regresif davranışlar göstermeleri mümkündür. Ayrıca bir süre okula gitmeyi reddetme, çeşitli davranış problemleri, okul başarısında düşüş, kavgacı bir ruh hali, dikkat dağınıklığı, akran ilişkilerinde sıkıntılar görülebilir.

Bu yüzden doğal afetten çocukların ruhsal olarak nasıl etkilendiklerini fark edip bu dönemde onlara empatik bir şekilde yaklaşmak, duygularını ifade etmelerine izin vermek ve onlar için güvenli bir alan yaratmak çok değerlidir.

KAYNAKLAR

Afet sonrası sosyal dayanışma iyileşme sürecini hızlandırabilir’. (2023, February 18). Cumhuriyet Haber Verir- Güncel Son Dakika Haberleri. https://www.cumhuriyet.com.tr/yasam/afetsonrasi-sosyal-dayanisma-iyilesme-surecini-hizlandirabilir-2052586

Depremin Çocuklar Üzerindeki Psikolojik Etkileri. (2023, February 17). MLPCARE Psikoloji Komitesi.https://www.medicalpark.com.tr/depremin-cocuklar-uzerindeki-psikolojiketkileri/hg-2939Hız, İ. (n.d.).

Deprem ve Sonrası Çocuk Psikolojisi. Gönüllü Psikolog.https://gonullupsikolog.org/blog/deprem-ve-sonrasi-cocuk-psikolojisi

Şimşen, A. E. (n.d.). Deprem Yaşantısına Bağlı Travma ve Çocuklar Üzerindeki Etkileri.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/16856