SPESİFİK FOBİLER

Hayatımız hep bir durum-nesneden kaçarak geçmiştir. Bu kaçışımızın sebebini soracak
olursak aklımıza fobi kelimesi gelmelidir. Peki bu fobi nedir? Detaylarıyla beraber
inceleyelim.

SPESİFİK FOBİLER:
Spesifik fobi tanısı, kişi yoğun ve ısrarcı korkunun aşırı veya mantıksız olduğunun ve bu
korkunun belirli bir nesnenin veya durumun varlığıyla tetiklendiğinin farkında olduğunda
konur. Bu fobilere sahip olan kişiler, fobik bir uyaranla karşılaştıklarında açık bir dış
tetikleyici olmadığı sürece genellikle panik atağa benzer bir ani korku tepkisi gösterirler. Bu
kişilerin fobik nesne veya durumla karşılaşmayı beklediklerinde korku duymaları ve bu
nedenle fobik uyarandan kaçınmak için çaba sarf etmeleri söz konusudur. Fotoğraf veya
televizyondaki görüntüleri bile kişiler için korkutucu bir unsurdur. Fobiler, insanlarda korku
veya kaygı yaratmasından ötürü savaş ya da kaç tepkisi yaratabilir. Sürekli olarak fobik
uyarandan kaçınma kaygıyı azalttığı için davranış pekiştirilmiş olur.

SPESİFİK FOBİLERİN TÜRLERİ:
1)Hayvan (Yılanlar, örümcekler, böcekler, kuşlar)
2)Doğal çevre (Fırtınalar, yüksekler, su)
3)Kan-iğne-yara (Kan ya da yara görme, enjeksiyon)
4)Durumsal (Toplu taşıma, tüneller, köprüler, asansörler, uçak, araba kullanma, kapalı
alanlar)
5)Diğer (Nefessiz kalma, kusma, mekan fobisi-duvarlardan ya da diğer destek unsurlarından
uzak kalındığında düşme korkusu)

Kan iğne yara fobisinde diğer fobilerden farklı olarak fizyolojik tepkiler görülür. Diğer
fobilerde fobik uyaranla karşılaşıldığı zaman kalp atışının hızlandığı ve tansiyonun yükseldiği
görülürken, kan iğne yara fobisinde ise kalp atışının hızının düşmesi, tansiyonun düşmesi,
bulantı, baş dönmesi, bayılma görülür. Ayrıca fobik nesneye karşı tiksinme durumu da vardır.
Semptomlarına göz atalım:
1)Spesifik bir nesne ya da durumun varlığının ya da bu yönde bir beklentinin yarattığı
belirgin ya da sürekli, aşırı ya da mantıkdışı korku
2)Fobik uyarana maruz kalmanın hemen her zaman anında kaygı tepkisine ya da panik atağa
neden olması
3)Kişinin yaşadığı korkunun yaşadığı korkuyu aşırı ya da mantıkdışı olduğunu kabul etmesi
4)Fobik durumdan kaçınma ya da varlığında yoğun kaygı ya da rahatsızlık yaşama
5)Belirtilerin normal işleyişi önemli oranda engellemesi ya da fobi hakkında belirgin bir
rahatsızlık
6)En az 6 aydır sürüyor olması
Kaynak:Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Text Revision, Fourth
Edition(2000) American Psychiatric Association

NEDENLERİ:
Travmatik koşullama: Herhangi bir nesne veya durumun, travmatik bir olayla bağdaşması
sonucu fobi şekillenir. Edinilen fobi, benzer nesne veya durumlara genelleştirilebilir.
Örneğin; Dişçi fobisi
Vekaleten koşullama: Fobisi olan kişinin; kaygı yaşadığı nesneye olan tutumu dışarıdan
herhangi bir gözlemci olan kişiyi rahatsız edebilir aynı zamanda gözlemcide fobi oluşmasına
neden olabilir.
Örneğin; örümcek korkusu olan kişinin örümceğe olan tepkisi bizde fizyolojik tepkiler
vermemize neden olabilir.
Biliş ve düşünceler: Fobik nesneye karşı kişideki devamlı tetiklilik hali, fobinin tekrar
olabileceği korkusu ve düşünceleri kaygının sürmesinde etkendir.
Biyolojik nedenler: Genetiğin veya mizaç- kişilik unsurlarının fobi üzerinde rol
oynamasıdır.
Örneğin; utangaç ya da çekingen çocukların fobi edinme eğiliminin yüksek olması

TEDAVİLER:
Fobilere karşı en yaygın kullanılan tedavi bilişsel davranış terapisidir. Bu tedavinin içinde yer
alan sistematik duyarsızlaştırmada amaç kişinin fobik uyaranla yüzleşmesi, korkusunun
azalması veya korkusunun mantıkdışı olduğunu fark etmesidir. Fobi, zorluklarına göre
basamaklar haline getirilir. En kolay baş edilebilecek basamak, kişiye diğer zorlu
basamaklara çıkabileceği imkanını verir. Bu sayede kişideki kaygı düzeyi azalmaya başlar.

KAYNAK:
Butcher, N. B., Mineka S., Hooley M. J.(2013). Anormal psikoloji.(O. Gündüz,
Çev)İstanbul:Kaknüs yayınevi
https://www.simurgpsikoloji.org/psikolojik-problemler/fobiler